सोयाबीन पिकांची लागवड शेतकर्‍यांमध्ये लोकप्रिय होत आहे, या पिकांना बाजारात चांगला भाव मिळाल्याने धन्यवाद. आगामी खरीप हंगाम जसजसा जवळ येत आहे, तसतसे अनेक शेतकरी सोयाबीन लागवड हा एक सक्षम पर्याय म्हणून विचार करत आहेत. मात्र, सोयाबीन बियाणांच्या किमतीत लक्षणीय वाढ झाल्याने शेतकऱ्यांमध्ये चिंतेचे वातावरण आहे.
गेल्या हंगामात सोयाबीनचे बियाणे ७५ रुपये किलोने विकले गेले होते. यंदा भाव 130 ते 145 रुपये किलोवर पोहोचले आहेत. किमतीतील या अनपेक्षित वाढीमुळे अनेक शेतकरी संकटात सापडले आहेत, त्यांच्या आर्थिक भारात भर पडली आहे. महाबीज या शेतकरी महामंडळाने दिलेले बियाणेही अपेक्षेपेक्षा महाग झाले आहे.
महाबीजच्या प्रशासनाने आगामी हंगामासाठी नुकतेच दर जाहीर केले असून सोयाबीन बियाणांच्या दरात मोठी वाढ झाली आहे. पूर्वी, सोयाबीनच्या ३० किलोच्या पोत्याची किंमत साधारणतः रु. २,२५०. मात्र, यंदा याच पिशवीची किंमत 3,900 ते 4,350 रुपयांपर्यंत आहे. खतांच्या किमतीत झालेली वाढ आणि एकूण उत्पादन आणि वाहतूक खर्चात झालेली वाढ यासह विविध कारणांमुळे किंमतीतील ही वाढ होऊ शकते.
सोयाबीन बियाण्यांच्या किमतीत वाढ होण्याचे प्रमुख कारण म्हणजे मागणीच्या तुलनेत पुरवठा कमी असणे. गेल्या हंगामात, काढणीच्या वेळी अतिवृष्टीमुळे सोयाबीनचे नुकसान झाले होते, परिणामी कच्च्या बियाण्याचे उत्पादन कमी झाले होते. उन्हाळी सोयाबीन लागवडीचा प्रयोगही प्रचंड उष्णतेमुळे अपेक्षित सोयाबीन उत्पादनात अपयशी ठरला. त्यामुळे या हंगामात सोयाबीन बियाणांची मागणी पूर्ण करण्यासाठी महाबीजची धडपड होणार आहे. याव्यतिरिक्त, सरकारने महाबीजला बाहेरील स्त्रोतांकडून बियाणे खरेदी न करण्याचा सल्ला दिला आहे, ज्यामुळे बियाणांची उपलब्धता मर्यादित आहे.
सोयाबीन बियाण्यांच्या दरात झालेली वाढ ही केवळ महाबीजपुरती मर्यादित नाही. इतर खाजगी कंपन्याही त्याचे अनुकरण करून त्यांच्या किमती वाढवण्याची शक्यता आहे. बहुतेक कंपन्या त्यांच्या किमती महाबीझने ठरवलेल्या दरांवर आधारित असल्याने, महाबीजच्या दरांमध्ये लक्षणीय वाढ झाल्याचा बाजारावर डोमिनो इफेक्ट निश्चितच होईल. शिवाय, जर पाऊस वेळेपूर्वी आला तर सोयाबीन बियाणांच्या मागणीत वाढ होऊ शकते, ज्यामुळे भावात आणखी वाढ होऊ शकते.
यावर्षी, राज्यात सोयाबीन लागवड क्षेत्रात लक्षणीय वाढ होऊन अंदाजे ४६ लाख हेक्टरपर्यंत पोहोचण्याची अपेक्षा आहे. ही मागणी पूर्ण करण्यासाठी सुमारे १७ लाख ९५ हजार क्विंटल बियाणांची गरज आहे. मात्र, महाबीजकडून बियाण्यांच्या उपलब्धतेबाबत अनिश्चितता आहे, कारण ती उन्हाळी हंगामातील बियाण्यांच्या उत्पन्नावर अवलंबून आहे.
काही संदर्भ देण्यासाठी, सोयाबीनच्या बियाण्यांचे वर्षानुवर्षे दर पाहू. फुले किमाया, AMS-1001, फुले संगम, MAUS 612, MACS 1281 1188, आणि EVS 21 या 10 वर्षांच्या आत असलेल्या वाणांची किंमत रु. 145 प्रति किलोग्रॅम. MAUS 158 सारख्या 10 ते 15 वर्षांतील वाणांची किंमतही रु. 145 प्रति किलोग्रॅम. 15 वर्षांवरील वाणांसाठी, DS 228 (फुले कल्याणी), JS 9305, आणि MAUS 71 ची किंमत रु. 145 प्रति किलोग्रॅम, तर JS 335 जातीची कमी किंमत रु. 130 प्रति किलोग्रॅम.
शेवटी, सोयाबीन बियाणांची वाढती किंमत शेतकर्‍यांसमोर एक मोठे आव्हान आहे. किमतीत झालेली वाढ, तसेच मर्यादित पुरवठा यामुळे शेतकरी अडचणीत सापडला आहे. खरीप हंगाम जसजसा जवळ येत आहे, तसतसे शेतकर्‍यांनी त्यांच्या पर्यायांचा काळजीपूर्वक विचार केला पाहिजे आणि सोयाबीनच्या बियाण्यांच्या किमतीत झालेल्या वाढीमुळे होणारा आर्थिक भार कमी करण्याचे मार्ग शोधावे लागतील.
