कृषीप्रधान देश म्हणून ओळखला जाणारा भारत आपल्या शेतकरी आणि कृषी क्षेत्रावर मोठ्या प्रमाणावर अवलंबून आहे. तथापि, देशभरातील 638 कृषी विज्ञान केंद्रांमध्ये सध्या विविध स्तरांवर 3,499 पदे रिक्त असल्याचे समोर आले आहे. रिक्त पदांची ही चिंताजनक संख्या या केंद्रांच्या कामकाजावर नकारात्मक परिणाम करत आहे, असे नवनियुक्त कृषिमंत्री अर्जुन मुंडे यांनी लोकसभेत एका प्रश्नाच्या लेखी उत्तरात अधोरेखित केले.
या कृषी विज्ञान केंद्रांची उपस्थिती देशाच्या कृषी क्षेत्रामध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. ते आधुनिक तंत्रज्ञानाचे भांडार आणि शेतकर्‍यांसाठी मौल्यवान माहितीचे भांडार म्हणून काम करतात, ज्ञानाचा प्रसार आणि क्षेत्रात प्रगती करण्यास मदत करतात. मात्र, इतक्या मोठ्या संख्येने रिक्त पदे असल्याने या केंद्रांची कार्यक्षमता आणि परिणामकारकता धोक्यात येत आहे. उत्तरेकडील राज्यांमध्ये, विशेषत: जम्मू आणि काश्मीर, हरियाणा, पंजाब आणि हिमाचल प्रदेशमध्ये परिस्थिती विशेषतः भयानक आहे.
जम्मू आणि काश्मीरमधील 19 कृषी विज्ञान केंद्रांमध्ये 172 जागा, हरियाणामधील 18 केंद्रांमध्ये 91 जागा, पंजाबमधील 22 केंद्रांमध्ये 74 जागा आणि हिमाचल प्रदेशमधील 12 केंद्रांमध्ये 26 जागा रिक्त आहेत. या रिक्त पदांमुळे या प्रदेशातील शेतकऱ्यांना आवश्यक सहाय्य आणि मार्गदर्शन प्रदान करण्याच्या केंद्रांच्या क्षमतेत अडथळा निर्माण होत आहे. या रिक्त पदांचा प्रभाव कृषी विज्ञान केंद्रांपलीकडेही आहे. कृषी विस्तार सेवांची जबाबदारी असलेल्या कृषी विज्ञान केंद्रालाही याचा फटका बसला आहे.
या केंद्रांमध्ये आणि केंद्रांमध्ये कर्मचार्‍यांची कमतरता हा कृषी क्षेत्रासाठी एक महत्त्वपूर्ण धक्का आहे, कारण यामुळे शेतकऱ्यांना महत्त्वाची माहिती आणि तांत्रिक प्रगतीचा वेळेवर प्रसार करण्यात अडथळा येतो. परिस्थितीचे गांभीर्य ओळखून सरकार प्रत्येक जिल्हा स्तरावर केंद्र स्थापन करण्याच्या दिशेने सक्रियपणे काम करत आहे. या उपक्रमाचा उद्देश कृषी सहाय्य आणि तज्ञांना शेतकऱ्यांच्या जवळ आणणे, त्यांच्या शेती पद्धतींसाठी आवश्यक संसाधने उपलब्ध आहेत याची खात्री करणे हा आहे.
मात्र, सध्याच्या रिक्त जागा भरल्याशिवाय या नवीन केंद्रांच्या परिणामकारकतेशी तडजोड होऊ शकते. या समस्येकडे लक्ष वेधण्यासाठी कृषी विज्ञान केंद्रांमधील रिक्त पदे भरण्यासाठी शासनाने तातडीने कार्यवाही करणे अत्यावश्यक आहे. भरती प्रक्रियेला प्राधान्य देऊन आणि पात्र व्यक्तींची नियुक्ती केल्याची खात्री करून, केंद्रे त्यांची कार्यक्षमता पुन्हा मिळवू शकतात आणि शेतकरी समुदायाला प्रभावीपणे सेवा देऊ शकतात. याशिवाय, कृषी विज्ञान केंद्राला पुरेशी संसाधने आणि सहाय्य प्रदान केल्याने ज्ञानाचा प्रसार आणि कृषी क्षेत्रातील प्रगती आणखी वाढेल. शेवटी, देशभरातील कृषी विज्ञान केंद्रांमध्ये मोठ्या प्रमाणात रिक्त पदे हा कृषी क्षेत्रासाठी चिंतेचा विषय आहे.
ही केंद्रे शेतकऱ्यांना त्यांच्या शेती पद्धती सुधारण्यासाठी आवश्यक माहिती आणि तंत्रज्ञान उपलब्ध करून देण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावतात. मात्र, सध्याच्या रिक्त पदांमुळे या केंद्रांच्या कामकाजात अडथळा निर्माण होत असून कृषी विज्ञान केंद्राच्या कार्यक्षमतेवर परिणाम होत आहे. कृषी क्षेत्राचा निरंतर विकास आणि प्रगती सुनिश्चित करण्यासाठी सरकारने भरती प्रक्रियेला प्राधान्य देणे आणि या रिक्त जागा भरणे महत्त्वाचे आहे.
